Azərbaycan prezidentinin rəsmi saytında Dövlət Təhlükəsizliyi Xidmətinin (DTX) vətəndaş və rezidentlər haqqında şəxsi məlumatları hansı qaydada toplayacağı və yeni mərkəzləşdirilmiş sistem vasitəsilə onlara necə çıxış əldə edəcəyi ilə bağlı geniş texniki qaydalar dərc olunub, daha sonra isə səssizcə silinib.

“Mərkəzləşdirilmiş İnformasiya və Rəqəmsal Analitika Sistemi (MİRAS) Haqqında Əsasnamə” adlı sənəd cümə günü prezidentin saytında yerləşdirilib. Sənəddə sistemin texniki quruluşu, məlumat mənbələri və giriş protokolları ətraflı izah olunurdu. Əsasnamə saat 16:14-də yayımlanıb, lakin 17:23-də silinərək “Error 404 — Not found” səhifəsi ilə əvəz olunub.

Sistemə dair formal hüquqi bazanı müəyyən edən 533 nömrəli Prezident Fərmanı isə hələ də saytda açıq qalır. Həmçinin həmin gün dərc edilən digər dövlət məlumatları da onlayn olaraq əlçatandır. Yalnız izləmə imkanlarını detallı təsvir edən texniki əsasnamə silinib.

Lakin “OC-Media” həmin sənədi arxivləşdirməyi bacarıb. Silinmiş sənəddə DTX-nin bazasına avtomatik və ya əl ilə yüklənəcək çoxsaylı məlumat kateqoriyaları sadalanıb. Bunlara şəxsin identifikasiya məlumatları, müşahidə sistemlərindən alınan geolokasiya məlumatları, ailə tərkibi, sağlamlıq vəziyyəti (psixi və narkoloji qeydiyyat da daxil olmaqla) və digər məlumatlar daxildir.

Sənəd səkkiz bölmədən ibarət olub və DTX-nin həm sistemin sahibi, həm də operatoru olacağını təsbit edib.
Əsasnamənin məzmunu

1-ci maddə hüquqi çərçivəni müəyyənləşdirir və sistemdə yaradılan və ya toplanan məlumatların “Azərbaycan Respublikasının mülkiyyəti” olduğunu bildirir.

3-cü maddənin 2-ci bəndində dövlətin müxtəlif məlumat bazalarından DTX-yə ötürüləcək 35 kateqoriya şəxsi məlumat sadalanır. Onların əsas qrupları belədir:
Şəxsiyyət və hərəkət məlumatları

·       Şəxsiyyət vəsiqəsi və pasport məlumatları, fotoşəkillər
·       Yaşayış qeydiyyatı tarixçəsi
·       Sürücülük vəsiqələri
·       Nəqliyyat vasitələrinə dair məlumatlar
·       Sərhədkeçmə qeydləri və səyahət məhdudiyyətləri
·       “Təhlükəsiz Şəhər” sistemindən real vaxt videomüşahidə görüntüləri
Ailə və şəxsi status

·       Ailə tərkibi və bütün üzvlərin identifikasiya məlumatları
·       Doğum və ölüm qeydləri
·       Nikah, boşanma və ata-babalıq müəyyən edilməsi
·       Ad və soyad dəyişikliyi məlumatları
Vətəndaşlıq və miqrasiya

·       Vətəndaşlığın əldə edilməsi, bərpası və itirilməsi
·       Vətəndaşlığı olmayan şəxslərin məlumatları
·       Xarici vətəndaşların yaşama icazələri, iş icazələri
·       Qarabağ və Şərqi Zəngəzur iqtisadi rayonlarına dair xüsusi qeyd
·       Ölkəyə giriş və çıxışa qadağa siyahıları
Cinayət ədliyyəsi

·       Barəsində həbs qətimkan tədbiri seçilmiş şəxslər
·       Məhkumlar, cəzaların icrası ilə bağlı məlumatlar
·       Axtarışda olanlar
·       Cinayət işləri və məhkəmə qərarları
Sağlamlıq məlumatları

·       Ümumi sağlamlıq məlumatları
·       Narkoloji və psixi qeydiyyatda olan şəxslərin identifikasiyası
Maliyyə və iqtisadi məlumatlar

·       Əmək müqavilələri və məşğulluq
·       Pensiya və sosial ödənişlər
·       Kommunal xidmətlər üzrə abunəliklər
·       Vergi qeydiyyatı
·       Biznes fəaliyyətləri, qanuni ünvanlar
·       Şirkət rəhbərləri barədə məlumatlar
Təhsil və peşə fəaliyyəti

·       Təhsil sənədləri
·       Dövlət qulluqçularının tam peşəkar fəaliyyət tarixi
·       Elmi fəaliyyət, mükafatlar, disiplin cəzaları
Xüsusi və şəxsi məlumatlar

·       Mülki silah qeydiyyatı
·       Dini təşkilatlar
·       Turizm obyektləri - mehmanxana və tur operatorları
·       Havayollarının təqdim etdiyi sərnişin və ekipaj məlumatları
·       Radio tezliklərinin ayrılması barədə qərarlar
·       Mülki dronların və pilot lisenziyalarının qeydiyyatı

2-ci maddə sistemin texniki quruluşunu təsvir edir: proqram təminatı və serverlər, xüsusi telekommunikasiya kanalları, DTX-nin məlumat mərkəzində ehtiyat bazalar və sınaq mühitləri.
Məlumat ötürülməsi və giriş

Sənədə əsasən:

·       Real vaxt inteqrasiya mümkün olan hallarda məlumatlar anında ötürüləcək.
·       Real vaxt ötürülməsi mümkün deyilsə, məlumatlar elektron imzalı sənədlər vasitəsilə yüklənəcək.
·       Dövlət qurumları inteqrasiya yolu ilə daxil olacaq.
·       İnteqrasiya sistemi olmayan qurumlar elektron panel vasitəsilə giriş əldə edəcək.
·       Vətəndaşlara isə “vahid giriş” sistemi ilə identifikasiya olunduqdan sonra avtomatik elektron panel yaradılacaq.
DTX-nin vəzifə və hüquqları

5-ci və 6-cı maddələrdə DTX-yə məxsus 19 öhdəlik və 4 hüquq, operator kimi isə 17 öhdəlik və 6 hüquq göstərilir. Bunlara sistemin təhlükəsizliyinin təmin edilməsi, məlumat təhlükəsizliyinin Xüsusi Dövlət Mühafizə Xidməti ilə birlikdə qorunması daxildir.

5.1.4-cü bənd DTX-ni sistemin monitorinqi üçün Rəqəmsal İnkişaf və Nəqliyyat Nazirliyinə giriş verməyə məcbur edir.
İstifadəçilərin hüquqları

8-ci maddə istifadəçilərə 7 hüquq verir:

·       Açıq informasiyaya çıxış
·       Özləri haqqında məlumatı görmək
·       Düzəliş tələb etmək
·       Elektron xidmətlərdən istifadə
·       Hüquq pozuntuları ilə bağlı şikayət vermək

Düzəlişlərin qəbul edilib-edilməməsinə dair yekun qərar DTX-yə məxsusdur.

Yeni sistem bir müddət əvvəl verilmiş şəxsi məlumatların qorunması ilə bağlı rəsmi bəyanatlarla ziddiyyət təşkil edir. Oktyabrın 9-da Rəqəmsal İnkişaf və Nəqliyyat Nazirliyinin Elektron Təhlükəsizlik Xidmətinin rəhbəri Fərid Zeynalov açıqlayıb ki, şəxsi məlumatların qorunmasına dair yeni qanun layihəsi hazırlanıb və məqsəd insanların hüquqlarının müdafiəsidir.

Zeynalov həmçinin ağıllı şəhər infrastrukturu və mobil cihazların topladığı böyük həcmdə identifikasiya və biometrik məlumatlarla bağlı kibertəhlükəsizlik risklərini vurğulayıb.

Zeynalovun anons etdiyi qanun layihəsi hələ də dərc edilməyib. MİRAS-a dair silinmiş ətraflı əsasnamə isə onun çıxışından altı həftə sonra ortaya çıxıb.

Texniki əsasnamənin silinməsi, lakin sistemin yaradılmasını təsbit edən fərmanın saxlanılması müəyyən məlumatların ictimaiyyətdən gizli saxlanılması barədə suallar yaradır.